Sultan, keluarganya dan pertikaian $15bn mengenai minyak di Malaysia

Pewaris kepada pemerintah terakhir Sulu telah merampas aset tenaga milik kerajaan dalam tuntutan mahkamah yang bermula sejak zaman kolonial Britain

klik 👉 Follow Telegram SabahUp2date (large-bt)

Ia adalah suasana yang tidak mungkin untuk pergaduhan undang-undang terhadap penguasaan penjajah British. Tetapi pada waktu makan tengah hari Isnin lalu, seorang bailif memasuki bangunan pejabat yang diservis di Avenue John F Kennedy di tengah Luxembourg untuk menyampaikan notis rampasan aset ke atas dua anak syarikat salah sebuah syarikat tenaga terbesar di dunia, Petronas.

Ia adalah salvo yang menakjubkan dalam pertempuran undang-undang bernilai $15 bilion yang berpusat di negara Malaysia kira-kira 11,000km jauhnya, dan melibatkan keturunan bekas sultan, perjanjian tanah dengan penjajah British, dana litigasi berpangkalan di London yang malu publisiti dan pertikaian 144 tahun dalam pembikinan.

Pada petang yang sama, bailif, yang dilantik oleh pihak yang menuntut di Filipina, melawat ibu pejabat sembilan bank di sekitar Luxembourg, memberikan pembiaya di seluruh syurga cukai Eropah permintaan yang sama untuk membekukan akaun dua anak syarikat yang berpangkalan di Luxembourg — Petronas Azerbaijan (Shah Deniz) dan Petronas South Caucasus.

Melainkan Malaysia memperakui kesahihan tuntutan mereka, kata peguam pihak yang menuntut, akan ada lebih banyak rampasan aset milik kerajaan seperti Petronas dalam beberapa minggu akan datang. Unit lain daripada rangkaian perniagaan global syarikat yang luas atau malah dana pelaburan negara yang tidak mampu bayar 1MDB boleh menjadi sasaran.

Apabila berita tentang apa yang berlaku di Eropah sampai ke ibu pejabat Petronas di Malaysia — menara kaca berkembar setinggi 452m yang menguasai latar langit Kuala Lumpur — satu kenyataan ringkas daripada syarikat itu mengesahkan penghantaran saisie-arret dan berikrar untuk memperjuangkan asetnya.

Petronas: Apa itu Saisie-arret

Pastinya ramai yang ingin mengetahui apa maksud sebenar ‘Saisie-arret’ apabila timbul isu aset Petronas melibatkan dua buah syarikat miliknya dilaporkan telah dirampas waris Kesultanan Sulu. ‘Saisie-arret’ secara umumnya bermaksud tindakan rampasan berdasarkan jumlah penghakiman atau keputusan (award) timbang tara yang diperoleh. Petronas semalam mengesahkan dua buah anak syarikat telah menerima notis ‘Saisie-arret’ pada 11 Julai lalu.

Berdasarkan laporan Financial Times yang berpangkalan di London, pasukan peguam Kesultanan Sulu merampas Petronas Azerbaijan (Shah Deniz) dan Petronas South Caucasus yang dianggarkan bernilai AS$2 bilion (RM8.9 bilion).

Bagaimanapun, menurut Petronas dalam kenyataannya, kedua-dua anak syarikat ini, Petronas Azerbaijan (Shah Deniz) S.à r.l. dan Petronas South Caucasus S.à r.l. telah melupuskan kesemua aset di Republik Azerbaijan.

“Hasil telahpun dipulangkan (repatriated) dengan sewajarnya,” kata Petronas sambil menganggap tindakan itu sebagai tidak berasas dan akan terus mempertahankan kedudukan kami daripada segi undang-undang dalam hal ini.

Sebelum ini, waris Kesultanan Sulu menuntut sebanyak AS$14.92 (RM62.59 bilion) dari Malaysia dilaporkan merampas dua anak syarikat milik Petronas yang diperbadankan di Luxemborg.

Menurut pasukan peguam, kedua-dua anak syarikat itu dirampas oleh bailif di Luxemborg yang mewakili waris Sulu berkenaan.

Keturunan Sultan Sulu terakhir, Sultan Jamalul Kiram II menuntut jumlah tinggi sebagai pampasan dari Malaysia susulan daripada proses timbang tara.

Proses itu dimulakan sebagai tindak balas terhadap Malaysia yang memotong pembayaran pajakan tahunan sebanyak RM5,300 kepada Kesultanan Sulu pada 2013.

Malaysia tidak terlibat dalam proses terbabit yang berlangsung di Perancis dengan alasan, pertikaian antara negara itu dengan pihak yang menuntut bukanlah kontrak komersial.

Oleh itu, Malaysia tidak tertakluk dalam proses timbang tara berkenaan.

Namun, peguam waris Sulu berhujah, Malaysia merupakan penandatangan Konvensyen Mengenai Pengiktirafan dan penguatkuasaan Anugerah Timbang Tara Asing (Konvensyen New York).

Sehubungan itu, anak guam mereka mempunyai hak untuk merampas aset Malaysia di 167 buah negara penandatangan jika jumlah yang dituntut tidak dibayar.

Sultan Jamalul Kiram II, yang naik takhta pada usia 10 tahun pada tahun 1894, adalah sultan terakhir yang diiktiraf secara rasmi di Sulu © KITLV/Creative Commons

Kes itu, yang sehingga kini tidak menarik perhatian antarabangsa, tertumpu kepada tuntutan bersaing ke atas negeri Sabah yang kaya dengan minyak di Malaysia. Lapan penuntut berkata mereka adalah waris Jamalul Kiram II, sultan Sulu terakhir yang diiktiraf secara rasmi, sebuah kepulauan kecil di Filipina berdekatan. Selama beberapa tahun mereka telah mencari pampasan untuk tanah yang mereka katakan nenek moyang mereka dipajak kepada sebuah syarikat perdagangan British sebelum penemuan sumber asli yang luas di Sabah. Waris, yang disokong oleh firma guaman London, telah dibankroll oleh dana pelaburan UK, Therium, dalam proses litigasi yang kini menelan kos melebihi $10 juta.

Petronas, yang perniagaannya menjana 11 peratus daripada hasil kerajaan Malaysia, hanya diheret ke dalam kes itu dengan rampasan pada Isnin. Prosiding itu telah disifatkan oleh pakar undang-undang sebagai salah satu pertikaian timbang tara antarabangsa yang paling luar biasa dalam sejarah.

Ia nampaknya tidak mempunyai preseden, kata Colin Ong QC, seorang peguam timbang tara terkemuka yang tidak terlibat dalam kes itu. “Tiada siapa boleh meramalkan 144 tahun lalu bahawa perjanjian yang ditandatangani di Borneo semasa zaman penjajahan British akan menimbulkan pertikaian seperti itu hari ini.”

Pada Februari, seorang penimbang tara yang bertindak di Perancis, Gonzalo Stampa, memutuskan memihak kepada waris sultan dan mendapati bahawa Malaysia, yang mewarisi obligasi perjanjian pajakan 1878 apabila memperoleh kemerdekaan daripada UK pada 1963, mesti membayar pampasan $14.9bn kepada mereka. Timbangtara telah dipindahkan ke Paris selepas prosiding awal yang dipengerusikan oleh Stampa di Sepanyol dibatalkan oleh mahkamah tinggi Madrid, berikutan aduan Malaysia bahawa ia tidak diserahkan dengan dokumen dengan betul.

Malaysia merayu terhadap keputusan Stampa dan telah mengutuk kes itu sebagai serangan terhadap kedaulatannya. Malah ada rakyat Malaysia yang mempersoalkan sama ada pihak yang menuntut adalah waris tulen sultan Sulu.

Sehari selepas rampasan, seorang hakim Paris menggantung penguatkuasaan anugerah $14.9bn sehingga rayuan selesai. Ini mendorong Kuala Lumpur mengisytiharkan bahawa anugerah itu tidak lagi boleh dikuatkuasakan di mana-mana di dunia. Tetapi pakar undang-undang bebas dan syarikat PR Sepanyol, Estudio de Comunicación, yang mewakili Malaysia di Eropah, mengesahkan bahawa penggantungan itu hanya terpakai di Perancis.

Walaupun penimbang tara membuat keputusannya pada Februari, kerajaan Malaysia terkejut dengan rampasan aset di Luxembourg dan dengan prospek bahawa mereka kini boleh meneruskan di tempat lain. Tindakan itu mencetuskan panik di Kuala Lumpur, dengan dua Ahli Parlimen Malaysia memohon perbahasan tergempar di parlimen dan kerajaan mengumumkan rancangan untuk melancarkan "pasukan petugas" Sulu.

Wakil waris Sulu berhujah mereka didesak untuk mengambil langkah ini selepas Malaysia enggan terlibat. Paul Cohen, peguam utama bagi pihak yang menuntut dan seorang peguam di 4-5 Gray's Inn Square yang berpangkalan di London, berkata litigasi adalah "pilihan terakhir".

“Lebih daripada satu kerajaan Malaysia enggan bertindak balas terhadap pendekatan langsung pelanggan kami dalam beberapa tahun kebelakangan ini,” kata Cohen. “Memandangkan kerajaan Malaysia tahu siapa mereka, dan mengetahui setiap aspek kontrak berusia 140 tahun, ini jelas merupakan taktik untuk membekukan konfrontasi dan penyelesaian.”

Membiayai waris sultan

Anugerah itu juga boleh memberikan durian runtuh untuk pelabur Therium yang berpangkalan di London, yang menurut beberapa orang yang rapat dengan kes itu menyokong kewangan waris Sulu. Kos meneruskan kes timbang tara selama beberapa tahun mewakili perjudian kewangan yang besar pada keputusan setiap kes, dan biasanya akan mencecah puluhan juta dolar. Lapan keturunan itu, yang tinggal di Filipina, tidak kaya dan termasuk beberapa pesara menurut wakil mereka.

Dana litigasi, yang mengatakan ia telah mengumpulkan $1.1bn untuk membiayai pelbagai kes sejak ia ditubuhkan pada 2009, enggan mengulas. Pada masa lalu, ia telah menyokong secara terbuka kes yang kurang sensitif geopolitik, seperti rayuan berprofil tinggi tahun lepas terhadap sabitan salah pekerja Pejabat Pos UK.

Petronas, yang ibu pejabat menara berkembarnya menguasai latar langit Kuala Lumpur, menjana 11 peratus hasil kerajaan Malaysia © Samsul Said/Bloomberg

Kes itu telah tiba pada masa kritikal bagi Malaysia, yang mempunyai tiga perdana menteri dalam beberapa tahun. Negara Asia Tenggara itu telah terlibat dalam krisis politik sejak 2015, di tengah-tengah pendedahan berikutnya bahawa berbilion dolar telah digelapkan daripada 1MDB. Petronas, seorang menteri kanan Malaysia baru-baru ini mencadangkan, akan menjadi pusat kepada usaha kerajaan untuk membina semula ekonomi pasca pandemik.

Perusahaan milik negara itu pada tahun ini memperoleh wang tunai daripada kenaikan harga minyak yang dicetuskan oleh perang di Ukraine. Pada suku pertama, keuntungan sebelum cukainya melonjak 114 peratus kepada $7.1 bilion berbanding tempoh yang sama pada 2021. Zafrul Aziz, menteri kewangan Malaysia, memberitahu Financial Times pada April bahawa ledakan harga komoditi boleh membantu Malaysia mengurangkan hutangnya .

Tetapi rampasan tambahan oleh waris Sulu boleh menghalang pemulihan Malaysia.

Nilai semasa syarikat induk Luxembourg yang dirampas oleh waris Sulu tidak jelas. Pada Februari, mereka mencairkan 15.5 peratus kepentingan dalam medan gas luar pesisir Shah Deniz Azerbaijan, yang sebelum ini bernilai hampir $2.3bn. Petronas berkata hasil daripada jualan ini telah "dipulangkan", tetapi enggan mengulas mengenai nilai anak-anak syarikat itu sekarang.

Selagi Malaysia enggan menerima anugerah itu, hutangnya kepada pihak yang menuntut berkemungkinan meningkat. Bagi setiap tahun ia tidak dibayar, wang yang terhutang akan meningkat sebanyak 10 peratus, ia telah diputuskan di Paris.

Terperangkap di tengah-tengah perbalahan undang-undang ialah rakyat Sabah, negeri termiskin di Malaysia © Lano Lan/Alamy

Zafrul menolak kepentingan pemerintahan Perancis pada April. “Saiz ekonomi Malaysia ialah RM1.5tn. $15 bilion adalah kira-kira RM40 bilion . . . Negara kita, [adakah] kita akan jatuh selepas [kehilangan] 3 peratus itu?” tanyanya sinis. Dia menolak dakwaan itu sebagai "kes remeh, tanpa asas".

Pertikaian undang-undang menjadi global

Kes itu telah menyentuh saraf di Malaysia, yang telah menangkis tuntutan terhadap Sabah, wilayah berkeluasan kira-kira 74,000 km persegi dengan penduduk hampir 4 juta, selama beberapa dekad. Filipina, yang terletak di timur laut, mempunyai tuntutan sejarah kepada negeri itu bahawa beberapa ahli politik terus dihidupkan semula.

Jamalul Kiram II meninggal dunia pada tahun 1936 tanpa meninggalkan waris langsung, tetapi sejak itu perarakan warga Filipina telah membuat tuntutan ke atas takhta yang selama berabad-abad memerintah wilayah yang merangkumi zaman moden Malaysia dan Filipina.

Seorang lelaki, Muedzul Lail Tan Kiram, dilaporkan masih mengaku sebagai sultan Sulu yang masih hidup.

Pada 2013, pengikut seorang yang mengaku waris tiba di Sabah untuk mengetuai pencerobohan yang menjerumuskan sudut yang biasanya aman di Malaysia ke dalam huru-hara yang ganas. Semasa pertempuran berikutnya dengan pasukan keselamatan, sekurang-kurangnya 60 orang dilaporkan terbunuh sebelum penceroboh - yang berjumlah tidak lebih daripada 180 - berundur.

Sehingga masa itu, pihak yang menuntut berkata Malaysia telah membayar mereka gaji tahunan sebanyak $5,300, sebagai pengiktirafan bahawa mereka adalah kerabat Almarhum sultan dan pengganti perjanjian 1878. Selepas serangan itu, Kuala Lumpur menghentikan pembayaran, walaupun bekas peguam negara Malaysia kemudiannya mengakui nampaknya tiada bukti mengaitkan penceroboh bersenjata dengan waris yang telah menerima bayaran tahunan.

Pada 2017, keturunan itu mengisytiharkan hasrat mereka untuk mengambil tindakan undang-undang, satu langkah yang telah mencetuskan semula kebimbangan terhadap Sabah di Malaysia dan mendedahkan warisan penjajah Britain yang kucar-kacir di negara itu.

"Kes ini adalah sejarah penjajahan, dengan kelainan," kata Elisabeth Mason, peguam ketua bersama untuk pihak yang menuntut di 4-5 Gray's Inn Square.

Penunjuk perasaan di selatan Manila pada 2013. Pada tahun yang sama, pengikut seorang yang mengaku sebagai pewaris sultan terakhir tiba di Sabah untuk mengetuai pencerobohan yang mengakibatkan kekacauan ganas © Romeo Ranoco /Reuters

"Bayangkan bahawa, daripada membeli Manhattan untuk 60 guilder, Peter Minuit menandatangani pajakan kekal," kata Mason, merujuk kepada penjajah Belanda yang memperoleh Pulau Manhattan daripada Lenape Native Americans. "Pastinya sekarang, suku Lenape akan melihat dari Wall Street ke Broadway ke Lincoln Center dan Central Park dan membuat kesimpulan: '60 guilder tidak cukup dekat. Sudah tiba masanya untuk merundingkan semula perjanjian ini.'

"Itulah yang berlaku di sini," tambahnya.

Malaysia telah beberapa kali cuba untuk menembak jatuh prosiding. Ia kini mengatakan ia telah memfailkan prosiding jenayah terhadap Stampa, yang memulakan perbicaraan di Sepanyol tetapi memindahkan kes itu ke Perancis selepas ia dibatalkan di Madrid. Stampa enggan mengulas. Menurut Ong, undang-undang antarabangsa membenarkan perbicaraan timbang tara dipindahkan apabila ia menjadi "terlalu sukar".

Berikutan keputusan penimbang tara pada bulan Februari, peguam bebas berasa hairan dengan keputusan Kuala Lumpur untuk menghantar "nota diplomatik" kepada setiap penandatangan Konvensyen New York mengenai penguatkuasaan anugerah timbang tara, yang mana Malaysia adalah ahlinya. Tindakan sedemikian, kata mereka, mencadangkan Malaysia berharap ia boleh mempengaruhi mahkamah asing.

“Bagaimana itu boleh dilakukan?” tanya Roger Chin, rakan kongsi di Chin Lau Wong & Foo dan presiden Persatuan Undang-undang Sabah. Malaysia “dalam satu cara [melemahkan] kebebasan badan kehakiman dengan berkata: ‘jangan tengok’. Itu jelas salah”.

Seorang wakil Malaysia menafikan ia cuba mempengaruhi mahkamah asing tetapi berkata negara itu ‘mengambil setiap tindakan yang difikirkan perlu untuk memaklumkan kedudukannya berhubung konflik itu. Mereka menambah bahawa timbang tara itu tidak sah selepas pelantikan Stampa dibatalkan di Sepanyol, dan penggantungan anugerah di Paris adalah alasan untuk negara lain menolak penguatkuasaannya.

Waris yang betul?

Terperangkap di tengah-tengah perbalahan undang-undang adalah rakyat Sabah, negeri termiskin di Malaysia, di mana menurut data kerajaan hampir seperlima penduduk hidup di bawah paras kemiskinan pada tahun 2019. Manakala mereka yang bercakap dengan FT menentang keras keturunan Sulu ' dakwa, mereka juga berasa kecewa dengan kerajaan negeri.

Pintu pusingan yang telah menyampaikan tiga kerajaan dalam tiga tahun telah menghalang usaha untuk mencabar kes itu, menurut Chin. "Dengan peguam negara yang berbeza dan masing-masing masuk tanpa berkhidmat untuk masa yang lama, itu benar-benar memberi kesan."

Kerajaan negari perlu membawa rakyat Sabah ke dalam perbincangan, kata Shari Jeffri, seorang jurubank yang telah menyelidik sejarah rantau ini selama 20 tahun. Beliau berkata beliau mempunyai rekod sejarah yang menunjukkan tanah itu tidak pernah menjadi hak sultan Sulu untuk dipajak, kerana ia adalah milik sultan Brunei.

“Mengapa [waris Sulu] membawa dakwaan sejarah? Saya lebih suka kerajaan Malaysia memberikan wang itu kepada Sabah,” tambahnya. "Kami memerlukan infrastruktur."

Pihak yang menuntut berkata mereka berhasrat untuk mendedikasikan "peratusan yang besar" daripada hasil untuk menangani isu di wilayah yang merangkumi bekas kesultanan Sulu, termasuk pendidikan, penjagaan kesihatan dan perumahan.

Sebuah pasar di Sabah. Negeri Malaysia yang kaya dengan minyak itu berada di tengah-tengah tuntutan bersaing © Sanjit Das/Bloomberg

Kes itu juga mencetuskan semula kebimbangan mengenai Filipina membuka semula tuntutannya ke atas Sabah. Presiden baharunya, Ferdinand Marcos Jr, adalah anak kepada mendiang diktator yang pernah berhujah Sabah milik Filipina.

“Keputusan timbang tara telah memberikan rakyat Filipina biasa [idea bahawa] mereka mempunyai peluang untuk berjaya,” kata Yong Teck Lee, bekas ketua menteri Sabah. "Di kalangan rakyat Malaysia biasa di Sabah, di belakang fikiran kita adalah kebimbangan ini."

Isu paling mendesak bagi kerajaan di Kuala Lumpur ialah bagaimana untuk menghalang waris Sulu daripada mengangkut lebih banyak aset negeri yang menjadi tulang belakang ekonomi negara.

Peguam pihak menuntut memberi amaran bahawa lebih banyak aset negeri akan diteruskan melainkan penyelesaian dicapai.

"Undang-undang antarabangsa tidak membenarkan anda memilih dan memilih," kata Cohen. “Sama ada Malaysia memenuhi kewajipan antarabangsanya, atau ia menjadi ‘Rusia penuh’.”

"Proses rampasan adalah program bergulir yang direka untuk memenuhi permintaan kewangan pelanggan kami," tambahnya. “Tetapi kami berharap Malaysia akan melihat kos untuk menjadi sebuah negara pariah yang sah dan akur.”

Pelaporan tambahan oleh Eleanor Olcott di Taipei

Artikel ini telah dipinda sejak pertama kali diterbitkan

SOURCE: Terjemahan dari Laman FT.com oleh penulisan Eleanor Olcott di Taipei

Kongsikan artikel ini:

Ikuti kami di Facebook, Twitter, and Telegram Untuk Mendapatkan Berita Dari Negeri Sabah:
klik 👉 https://t.me/SabahUp2Date